چهاردهمين آيين بزرگداشت حاميان نسخ خطي كه روز دوشنبه 8 ديماه 1393در كتابخانه ملي برگزار شد، با پيام آيت الله هاشمي رفسنجاني، رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام آغاز شد.

رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در این پیام ضمن تقدیر از برگزار کنندگان همایش بزرگداشت حامیان نسخ خطی ابراز امیدواری کرد تا کنار تجلیل از بزرگان، برای تربیت جوانان دانشجو در جهت علمی‌تر کردن بهره برداری از نسخ خطی بیشتر و مناسب‌تر قدم برداشته شود.

متن پیام آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی به این همایش به شرح زیر است:

نسخه‌های خطی، شناسنامه‌ای مستند از فرهنگ و تمدن ملت‌ها و نشان دهنده جایگاه مردم آن سرزمین در علم دانش است که ایران عزیز از این سرمایه عظیم در هر دو بعد ملی و اسلامی برخوردار است.

امروز به غیر از کتابخانه‌هایی که نسخ خطی دارند، بسیاری از خانه‌های مردم، محل نگهداری نسخه‌هایی است که نسل اندر نسل به آن‌ها رسیده و از این سرمایه ارزشمند استفاده‌ای در حد نگهداری و افتخار می‌کنند و‌ ای کاش نهضتی در کشور به راه بیفتد تا هر ایرانی هر نسخه خطی را که در اختیار دارد به مرکزی یا کتابخانه‌ای تحویل دهد تا تبدیل به سرمایه‌ای فرهنگی و اجتماعی عظیم در کشور شود.

افسوس دیگر هر ایرانی دلسوز فرهنگی درخصوص نسخه‌های خطی، فروش آن‌ها به دلالان خارج از کشور است و در شگفتم که چگونه افرادی سودجو و ضدفرهنگ، راضی می‌شوند ماهیت فرهنگی و ادبی کشور خود را بفروشند در حالی که می‌دانند از شدت ارزش، بی‌قیمت هستند.

در یک بررسی، بخشی از نسخ ارزشمند خطی را مرواریدهای ارزشمند یافتم و خدا را شکر که در زمان مسئولیتم، سر و سامان بیشتر و مناسب تری گرفت و بعد‌ها چاپ و انتشار نسخ خطی مجلس شورای اسلامی، به شیوه‌ای برای گسترش فرهنگ و ادب کشور تبدیل شد و تلاش برای حفظ و ترمیم اسناد کشور هم انجام شد.

 همایش بزرگداشت حامیان نسخ خطی، حرکاتی ارزشمند در جهت نهادینه کردن احترام به کسانی است که عمر خویش را در جهت بسط و گسترش فرهنگ ایران، شیعی و اسلامی صرف کردند و امسال به یاد شخصیت عالمی همچون آیت‌الله عزیزالله عطاردی برگزار می‌شود که بیش از ۲۰ اثر در زبان عربی و ۵۰ اثر از زبان فارسی از ایشان به جای مانده است.

***

رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي در آغاز این نشست گفت: برگزاري همايش حاميان نسخ خطي يكي از حركت هايي است كه نتيجه آن فضليت جويي و فضليت خواهي است. ایشان در ادامه با بیان این مطلب كه امروزه هواي كشور پاك تر شده است و نفس كشيدن در چنين هوايي راحت تر شده گفت: برگزاري همايش حاميان نسخ خطي يكي از حركت هايي است كه نتيجه آن فضليت جويي و فضليت خواهي است.

او افزود: اي كاش اصحاب سياسي و اقتصادي نيز سال و ماهي را براي زيستن در محيط فرهنگي اختصاص مي دادند و لذت زندگي در اين حوزه را درك مي كردند. امروزه فرهنگ بن مايه همه فضليت ها است و مسير توسعه بدون فرهنگ ميسر نمي شود.

صالحي با بيان اين مطلب كه حوزه نسخه هاي خطي فاقد تخصص است، تصريح كرد: اما اين درك را دارم كه مجموعه تلاش كساني كه در برگزاري همايش حاميان نسخ خطي در اين سال ها زحمت كشيده اند در جهت هويت بخشي به جامعه و نظام جمهوري اسلامي ايران بوده  و زمينه اي را براي رابطه حوزه تمدن و فرهنگ ايراني و منابع خطي بوجود آورده است.

او با بيان اين مطلب كه حاميان نسخ خطي را بايد حامي هويت ايراني و اسلامي بدانيم يادآور شد: هويت آن ارزش بنياديني است كه به وجود آن افتخار مي كنيم و نبود آن موجب خسران مي شود. زبان و خط فارسي، قام دانشمندان و فرهيختگانمان و حاملان فرهنگ ما بخشي از هويت ملي ما محسوب مي شوند.

صالحي با اشاره به تلاش هاي مستمردكتر نجف قلي حبيبي در برگزاري همايش حاميان خطي گفت: مهمانان اين همايش از چهره هاي هويت ساز كشور به شمار مي روند. چهره هاي چون علي يونسي، احمد مسجد جامعي و نجفي مرعشي.

وی در ادامه حفاظت و مرمت و خريداري نسخه هاي خطي را يكي از برنامه هاي هشتگانه كتابخانه ملي عنوان كرد و گفت: در كتابخانه ملي برنامه منسجمي براي تجهيز اين بخش داريم و قصد داريم ظرفيت هاي اين بخش را افزايش دهيم. امروزه بخش عظيمي از نسخه هاي خطي ايراني و اسلامي در شبه قاره پراكنده است، بخش ديگر اين آثار در ميان خانواده هاي ايراني پراكنده است تلاش داريم كه اين آثار ارزشمند را خريداري كنيم تا هم از خطر نابودي آن ها جلوگيري كنيم و هم زمينه تجهيز بخش نسخه هاي كتابخانه ملي را فراهم كنيم.

به گفته دكتر صالحي اميري، نسخ خطي ميراث شرافت و هويت فرهنگ و اخلاق ما هستند و ما بايد اين ميراث را حفظ و نگهداري كنيم و آن را به نسل هاي آتي منتقل كنيم.

او در ادامه از انديشمندان و پژوهشگران حوزه فرهنگي براي برگزاري سينمارها و نشست هاي تخصصي در كتابخانه ملي دعوت كرد و گفت: با برگزاري نشست هاي فرهنگي مي توانيم گامي در امر توسعه كشور برداريم.

صالحي اميري در پايان سخنانش با اشاره به برنامه بودجه 94 گفت: با مشخص شدن برنامه بودجه كشور و با كمك دولت تدبير و اميد قصد داريم كه برنامه منسجمي را در كتابخانه ملي پيش گيريم.

***

دكتر نجفقلي حبيبي دبير علمي همايش حاميان نسخه هاي خطي با پاسداشت مقام عزيزالله عطاردي گفت: كرامت انساني ذاتي و اكتسابي است و ما بايد به شان انسان ها احترام بگذاريم و برگزاري همايش هايي از اين دست فرصت مغتنمي است كه از كرامت اكتسابي افراد قدرداني كنيم.

او با اشاره به اهميت هويت ملي گفت: يكي از رمزهاي وحدت جامعه بهاء دان به عناصر هويتي است و هنرمندان و پژوهشگران در هويت سازي سهم بسزايي را ايفاء مي كنند. وقتي از سوي يونسكو اعلام شد كه سال 2012 و 2013 بزرگداشت هزاره تاليف قانون ابن سينا است ما ايراني ها در گوشه گوشه جهان وجودمان شادمان شد.

به گفته حبيبي دولت جمهوري اسلامي ايران بايد تلاش كند كه از مقام بزرگاني كه هويت ما را ساخته اند تجليل شود. در ايران كم نيسنتد بزرگاني كه با وجود فقر مادي هيچ گاه دست از تلاش هاي خود براي آموختن و آموزش دادن دست نكشيدند. مثلا فارابي آن قدر فقير بود كه توان مالي براي خريدن شمع را نداشت او براي اين كه تاليفاتش را بنويسد شب ها از نور چراغ هاي نگهباني استفاده مي كرد.

او در ادامه از خدمات تمام كساني كه در خلق يك كتاب سهم دارند تجليل كرد و گفت: با توجه به اين كه تصيحح يك نسخه كاري زمان بر است پيشنهاد مي كنم همايش حاميان نسخ خطي هر دو سال يك بار برگزار شود تا شتاب زدگي در كار محققان و پژوهشگران صورت نگيرد.

 حبيبي در ادامه با اشاره به روند برگزاري چهاردهمين همايش حاميان نسخ خطي گفت: پس ازمعرفي دبيران بخش هاي همايش، دبيران داوران را كه از چهره به نام اين حوزه بودند برگزيدند و در نهايت با راي آن ها آثار انتخاب شد.به خواست داوران اسامي آن ها در اين همايش اعلام نمي شود.

در ادامه محمد احمدي ابهري ضمن قدرداني از تمام كساني كه در برگزاري اين همايش سهيم بودند گفت: در برگزاري اين همايش نام برخي از كتابخانه ها نيست اميدوارم كه در سال هاي آتي اين همايش را يكپارچه و متحد برگزار كنيم.

او با  اشاره به ضرورت راه اندازي دبيرخانه دائمي همايش حاميان نسخه هاي خطي گفت: همايش حاميان خطي نبايد منحصر به يك روز شود بايد در طول سال قدر حاميان خطي را بدانيم و از تجربيات كساني كه در اين زمينه تلاش مي كنند بهره مند شويم.

ابهري با اشاره بهت زدگي هياتي كه از دانشگاه كمبريج كه از بخش هاي نسخه هاي خطي موجود در ايران بازديد كردند گفت: ايران يكي از توانا ترين كشورها در برخورداري از نسخه شناس ها و مصححان است و در بازديدي كه هيات دانشگاه كمبريج از بخش هاي مختلفي كه در زمينه نسخه هاي خطي اشتند آن ها نيز به اين موضوع اشاره كردند و از آن پس در تحقيقات خود سعي مي كنند از نظرات نسخه شناسان ايراني بهره گيرند.

او در ادامه از ضرورت راه اندازي اتحاديه حاميان نسخه هاي خطي خبر داد و گفت: اين انجمن مي تواند متشكل از انجمن فهرست نگاران،مصححان، مرمت گران و انجمن كتابداري و اطلاع رساني باشد.

 در ادامه ناصر مهدوي مشاور سازمان ميراث فرهنگي گفت: گذشته را نبايد به فراموشي سپرد و بايد تلاش كرد كه با حفظ و پژوهش نسخه هاي خطي اخلاق و فرهنگ ايراني اسلامي را به نسل هاي بعد انتقال دهيم.

او افزود: عزيزالله عطاردي يكي از كساني بود كه براي حفظ ميراث معنوي ايراني اسلامي زحمات ارزنده اي كشيد و بايد قدرادن چهره هاي فرهنگي چون او باشيم.

 ***

همچنین وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در سخنرانی خود با اشاره به ارزش و اهميت علم و نگهداري و صيانت از آن گفت: هر آنچه كه در فرآيند اين نگاهباني و نگاهداري قرار دارد، به همان ميزان از ارزش و ستايش برخوردار است. وي در ادامه سخنان خود ضمن عنوان اين موضوع كه نسخه هاي خطي يكي از كهن ترين ابزار انتقال دانش و حكمت و فرهنگ هستند افزود: نسخه هاي خطي جايگاه بي همتايي در تمامي فرهنگ هاي بشري دارند، دستنوشته هايي كه ما را با چيستي و چگونگي علم و فرهنگ گذشته آشنا مي سازند و هويت فرهنگي ريشه دار و افتخار آفرين پيشينيان را فراياد ما مي آورند. علي جنتي در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به جايگاه نسخه هاي خطي به عنوان هويت نامه فرهنگ يك ملت گفت: از همين منظر، نسخه هاي خطي اسلامي و ايراني، تبارنامه فكري و فرهنگي مسلمانان و به ويژه ايرانيان مسلمان است.

وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در ادامه با بيان اين موضوع كه شناخت و بهره وري از سنت اصيل و دير پاي اسلامي و ايراني جز با شناسايي دقيق و درست نسخه هاي خطي امكان پذير نيست تصريح كرد: پيداست كه حفظ و نگهداري و مرمت اين اشيا نفيس فرهنگي و تمدني، گام نخست براي بهره مندي از اين ذخاير ارزشمنداست كه پايه و پشتوانه اي  است كه بتوان گام هاي بعدي را بهتر، كار آمدتر ، صحيح تر و سريع تر برداشت.

جنتي با بيان فعاليت هاي ديگري كه در زمينه نگهداري نسخه هاي خطي انجام مي شود گفت: تصوير برداري ديجيتالي ، از نسخه ها و اسناد و امكان دسترسي پژوهشگران به آن ها ، معرفي و فهرست نگاري منابع مكتوب و بالاخره مقابله ،  تصحيح و تحقيق روشمند و عالمانه آن ها از جمله فرآيند هايي است كه در مرحله بعدي انجام مي پذيرد.

وي افزود: اين گام ها كه سپري كردن هر كدام وابسته به كوشش هاي دانشمنداني كاردان و نيازمند صرف سال ها از عمر گرانبها همراه با تتبع و تعليم ايشان است، هريك پله هاي نردبان ترقي و تعالي فرهنگي به شمار مي آيند تا ما آثارپيشينيان دانشور و متفكر خود را بهتر بشناسيم.

وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي كه در چهاردهمين آيين بزرگداشت حاميان نسخ خطي سخن مي گفت با بيان شناخت صحيح اصيل و آگاهانه به عنوان ابزاري  در جهت باز انديشي و تحليل سنت گذشته گفت: پس از شناخت صحيح است كه مي توانيم محاسن را تقويت كنيم و همچون چراغي فرا راه آيندگان قرار دهيم. وي افزود: بايد در اين راه از ضعف ها و كاستي ها درس بياموزيم و در جبران و ترميم آن ها بكوشيم.

علي جنتي شناخت و تحليل سنت ها و ميراث گذشته را عامل نمودار ساختن برجستگي ها و رفع كاستي ها دانست و گفت: بررسي و شناخت در اين حوزه از سويي گذشته پر افتخارمان را در يادها زنده مي كند و نيرويي دو چندان براي پيمودن مسير دشوار و طولاني اينده فراهم مي آورد و از سوي ديگر اين نكته را به ذهن و ضمير ما القا مي كند كه همواره بايد رو به آينده داشت و با بهره از گذشته، مسير روشن تري براي آتيه رقم زد، زيرا يك لحظه توقف در گذشته به منزله سال ها عقب ماندن از پيشرفت آينده است. جنتي در بخش ديگري از سخنان خود در اين همايش گفت: حيات هر ملتي در پاسداشت گذشته پر افتخار خويش است و استمرار و پاسداشت آن گذشته پر افتخار جز با ادامه مسير و گسترش مرز هاي دانايي و علم ميسر نيست. وي تصريح كرد، اينجاست كه مي بايد تاكيد كرد، تحقيق در نسخه هاي خطي گامي بنيادين براي پيشرفت بسياري از حوزه هاي علوم انساني و اسلامي است.

علي جنتي در ادامه افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، از همين منظر به حلقه هاي به هم پيوسته حفظ و نگهداري، مرمت و تصوير برداري، تصحيح، تحقيق و نشر متون ويراسته و چاپ عكسي نسخه هاي خطي به عنوان گام هايي فرهنگ ساز و تمدن آفرين مي نگرد و تلاش عالمانه همه دانشوران، محققان و استادان اين عرصه ها را به عنوان فعاليت هاي فرهنگي بنيادين كه دشوار و زمان براما ضروري و اساس بسياري از تحقيقات بعدي است قدر مي نهد و حمايت از آن ها را وظيفه خود مي داند. وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ضمن تمجيد از اين مراسم افزود: همايش حاميان نسخ خطي، از آن رو كه عهده دار بزرگداشت و تجليل و مهم تر از آن معرفي حوزه هاي گوناگون اين عرصه به جامعه است قطعا گامي مفيد و مثمر ثمر در اين زمينه خواهد بود.

وي با اشاره به چهره شاخص و برجسته اين دوره از بزرگداشت گفت: همايش حاميان نسخ خطي امسال ، به طور خاص مزين به نام محقق پر تلاش، كتابشناس خبير و دانشند دلبسته فرهنگ و تمدن اسلام و ايران  آيت الله حاج شيخ عزيز الله عطاردي است. بزرگمردي كه به شوق علم و دانش، در حوزه هاي متعدد نسخه هاي خطي ،از شناسايي و تصوير برداري در كشور هاي دور و نزديك گرفته تا بازخواني و تصحيح و تحقيق آن ها يك تنه اما استوار و راسخ قدم هاي بزرگي برداشت. وي افزود: آيت الله عطاردي علاوه بر كوشش هاي ارجمند در زمينه نسخه هاي خطي و تتبع در متون گذشته در راه بازشناسي هويت گذشته ايران و به ويژه ناحيه خراسان ، منطقه به منطقه، شهر به شهر و روستا به روستا خراسان بزرگ را در نورديد تا بتواند با درك درست تاريخي از جغرافياي فرهنگي ايران زمين، براي نسل بعدي چراغي در راه شناخت تمدن افتخار آفرين گذشته برافروزد. وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در پايان ضمن ارج نهادن به مقام شامخ اين شخصيت فرهنگي گفت: اميدوارم كه تحقيقات او پشتوانه گام هاي بعدي جوانان اين مرز و بوم در سال هاي آينده باشد و اميدي را زنده كند كه همپاي تدبير، مايه سرافرازي و سربلندي روز افزون و پيوسته ايران اسلامي باشد.

***

دكتر احمد مسجد جامعي عضو شوراي شوراي شهردر بخش ديگري از  چهاردهمين همايش بزرگداشت حاميان نسخ خطي با بيان اين موضوع كه نسخ خطي به جهت ارزش و اهميت در سطح بسيار بالايي قرار دارند و مي توانند باعث شكوفايي و شكل گيري مسير جديدي  در فرهنگ و تاريخ شوند گغت:بايد از تمامي افرادي كه به نحوي در حوزه پاسداشت  نسخ خطي كه ميراث ارزشمند فرهنگي ماست فعاليت دارند تقدير و تجليل به عمل آيد. مسجد جامعي در ادامه سخنانش گفت: كساني اين گونه به علوم مختلف اشراف دارند واقعا كمياب هستند و لازم است از محضرشان استفاده كنيم. وي در ادامه  سخنانش با بيان اين مطلب كه در سفر اخير به عراق و شهر كربلا از كتابخانه حرم مطهر ابا عبدالله الحسين ديدن كردم و با مسائلي روبرو شدم تصريح كرد: از مسئول كتابخانه كربلا در مورد نسخ خطي موجود در مجموعه آ نها پرسيدم و مسئول كتابخانه كربلا  پاسخ داد  ازحدود 1000 نسخه خطي در مجموعه خود  نگهداري مي كنيم، اما نكته مهم عدم فهرست نويسي مجموعه نسخ خطي كتابخانه كربلا و چند كتابخانه ديگر از اين دست است و با توجه به اين كه بخش بزرگي از ميراث فرهنگي ما به صورت نسخه هاي خطي  علاوه بر شبه قاره هند و آسياي ميانه در عراق وجود دارد اين نياز احساس مي شود كه در اين حوزه كارهايي انجام شود.

 مسجدجامعي در پايان سخنانش ابراز اميدواري كرد كه با مشاركت رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي و همكاري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي گام هاي موثري در اين زمينه برداشته شود و پيشنهاد كرد : ما مي توانيم فهرست مشترك نسخ خطي كتابخانه هاي جهان اسلام و جهان ايراني را انجام دهيم كه كاري بسيار با ارزش و پر اهميت است.

گفتني است در پايان چهاردهمين آيين بزرگداشت حاميان نسخ خطي از 68 نفر تلاش گران اين عرصه با لوح تقدير، قدرداني به عمل آمد.